Κοιτάζοντας μπροστά με ελπίδα!

Καθώς το προσδόκιμο ζωής έχει πλέον αυξηθεί, όλο και περισσότεροι άνθρωποι είναι πιθανό να προσβληθούν από καρκίνο. Υπάρχουν, ωστόσο, εκατομμύρια άνθρωποι που έχουν διαγνωσθεί με καρκίνο και κατάφεραν να καταπολεμήσουν την ασθένεια αυτή επιτυχώς. Σήμερα είναι ζωντανοί και χαίρουν άκρας υγείας. Πιο βελτιωμένα τεστ προληπτικού ελέγχου είναι διαθέσιμα τα τελευταία χρόνια κι έχουν βοηθήσει στην έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου, σε πρώιμα στάδια. Επίσης, οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των διάφορων τύπων καρκίνου έχουν βελτιωθεί με την πάροδο των ετών.

Τι είναι ο καρκίνος;

‘‘Τι μπορώ να κάνω για την καταπολέμηση του καρκίνου;’’ Αν και ο όρος ‘‘καρκίνος’’ χρησιμοποιείται συχνά σαν να ήταν μια ασθένεια, στην παραγματικότητα, στον όρο περικλείεται μια ομάδα με περισσότερες από 100 διαφορετικές ασθένειες που επηρεάζουν διάφορα μέρη του σώματος. Όμως, όλα έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό κι αυτό είναι η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη και εξάπλωση ανώμαλων κυττάρων τα οποία μπορούν να εισβάλουν και να καταστρέψουν υγιείς ιστούς και όργανα του σώματος. Οι περισσότεροι καρκίνοι παίρνουν το όνομά τους από τον ιστό του σώματος που προσβάλλουν αρχικά, όπως το μαστό, το παχύ έντερο ή το δέρμα. Κανονικά, τα κύτταρα διαιρούνται για να παράγουν νέα κύτταρα μόνο όταν το σώμα τα χρειάζεται. Αν τα κύτταρα συνεχίζουν να διαιρούνται ενώ ο οργανισμός δε χρειάζεται νέα κύτταρα, δημιουργείται μια μάζα από επιπλέον ιστό, που ονομάζεται όγκος. Οι όγκοι μπορεί να είναι καλοήθεις, δηλαδή μη-καρκινικές μάζες ή κακοήθεις, που σημαίνει καρκίνο. Τα καρκινικά κύτταρα μπορεί να διαφύγουν από έναν κακοήθη όγκο και να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος ή του λεμφικού συστήματος. Έτσι επιτυγχάνεται η εξάπλωση ή μετάσταση του καρκίνου σε άλλα μέρη του σώματος. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν με βεβαιότητα γιατί μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν καρκίνο ενώ άλλοι όχι. Αποδεδειγμένα όμως ο κίνδυνος εμφάνισης κάποιου τύπου καρκίνου αυξάνεται αναλογικά όσο αυξάνεται η ηλικία. Καρκίνος σπάνια προκαλείται από έναν και μοναδικό αιτιολογικό παράγοντα. Πιθανώς, είναι το αποτέλεσμα μιας σύνθετης αλληλεπίδρασης μεταξύ καρκινογόνων ουσιών του περιβάλλοντος σε συνδυασμό με την κληρονομικότητα. Η διαδικασία αρχίζει με τα χιλιάδες γονίδια που βρίσκονται σε κάθε κύτταρο του ανθρώπινου σώματος. Κάθε γονίδιο απαρτίζεται από DNA και μέσω αυτού μεταφέρονται οδηγίες για την κατασκευή πρωτεϊνών. Οι πρωτείνες ρυθμίζουν όλες τις διαδικασίες του σώματος, συμπεριλαμβανομένου του πόσο αποτελεσματικά θα επεξεργαστεί ο οργανισμός τα τρόφιμα, μεταβολίζουν τις τοξίνες και συμβάλλουν στην καταπολέμηση των λοιμώξεων. Τα γονίδια ενεργοποιούνται και απενεργοποιούνται, μέσω σημάτων που στέλνει ο ίδιος ο οργανισμός ή από τις επιδράσεις του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, μια ανθυγιεινή διατροφή, ο καπνός του τσιγάρου, η υπερβολική έκθεση στον ήλιο, ή τα υψηλά επίπεδα ορισμένων χημικών ουσιών, μπορούν να βλάψουν το DNA και να προκαλέσουν μετάλλαξη των γονιδίων. Τις περισσότερες φορές, τα ρυθμιστικά γονίδια των κυττάρων μπορούν να αναγνωρίσουν πότε το DNA έχει υποστεί βλάβη και να διορθώσουν το πρόβλημα έτσι ώστε να μην αντιγράφεται σε νέα κύτταρα. Όταν, λόγω μίας κληρονομούμενης ή περιβαλλοντικής μετάλλαξης, ο μηχανισμός επισκευής δε λειτουργεί σωστά, το κατεστραμμένο κύτταρο συνεχίζει να αυξάνεται και να πολλαπλασιάζεται ανώμαλα, κι αυτό μπορεί τελικά να οδηγήσει σε καρκίνο. Πιστεύεται γενικά ότι ο καρκίνος προκαλείται από ”ελαττωματικά” γονίδια. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι που νοσούν δεν κληρονομούν αλλοιωμένα ή μεταλλαγμένα γονίδια. Στην πραγματικότητα, μόνο περίπου πέντε έως δέκα τοις εκατό όλων των καρκίνων προκαλούνται από κάποιο κληρονομικό «γονίδιο του καρκίνου”. Ακόμα κι αν υπάρχει ένα ισχυρό οικογενειακό ιστορικό ενός συγκεκριμένου τύπου καρκίνου, αυτό δε σημαίνει ότι ο καρκίνος είναι αναπόφευκτος. Η κακή διατροφή σε συνδυασμό με ανθυγιεινές συνήθειες της καθημερινότητας μπορούν να αλληλεπιδράσουν με τα γονίδια και να επηρεάσουν το κατά πόσον ένα άτομο που έχει αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσει τη νόσο, θα προσβληθεί πραγματικά. Οι ερευνητές σημειώνουν μεγάλη πρόοδο στην κατανόηση του καρκίνου και των αιτίων του. Καθώς συνεχίζουν να ανακαλύπτουν βελτιωμένους τρόπους διάγνωσης και θεραπείας του καρκίνου, οι πιθανότητες ανάκαμψης ολοένα και αυξάνονται. Πολλά άτομα που έχουν θεραπευτεί επιτυχώς είναι σε θέση να ζήσουν μια φυσιολογική, δραστήρια ζωή. Ο δρόμος προς την ανάκαμψη ξεκινά με την κατανόηση της διάγνωσής σας και τι σημαίνει αυτό για εσάς και την οικογένειά σας.

Κατανοώντας το πρόβλημα/τη διάγνωση

Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσετε τη διάγνωση που λαμβάνετε από το γιατρό ή τον επαγγελματία υγείας. Τα ισχυρά συναισθήματα που μπορεί να αισθανθείτε την ώρα της ανακοίνωσης είναι μια φυσική αντίδραση, ακόμη κι αν πρόκειται για πιθανή διάγνωση. Είναι σημαντικό να δείτε τα γεγονότα για την κατάστασή σας αντικειμενικά, καθώς αυτό θα σας βοηθήσει να πάρετε τις σωστές αποφάσεις τις επόμενες ημέρες. Εάν είστε νευρικοί ή πιστεύετε ότι δε θα θυμάστε τι συζητήσατε με το γιατρό, καλό θα ήταν να σας συνοδεύσει κάποιος συγγενής ή φίλος και ζητήστε από το γιατρό να σας δώσει γραπτές όλες τις απαραίτητες πληροφορίες ή κρατήστε σημειώσεις. Μη φοβάστε να ρωτήσετε. Βεβαιωθείτε ότι έχετε αντιληφθεί πλήρως ό,τι συζητήσατε με το γιατρό. Αν η ιατρική ορολογία σας μπερδεύει, ζητήστε να σας λύσει την απορία με πιο απλό τρόπο. Θα είναι αναμφισβήτητα ωφέλιμο αν γίνετε ενημερωμένες και ενεργές ασθενείς. Ενημερώστε το γιατρό σας ότι είστε διατεθειμένες να συμμετέχετε ενεργά σε ό,τι αφορά τη φροντίδα της υγείας σας. Προσπαθήστε να οικοδομήσετε μία καλή σχέση με το γιατρό και την ομάδα των επαγγελματιών υγείας. Ένας καλός γιατρός πρέπει όχι μόνο να διαθέτει εξειδικευμένες γνώσεις αλλά και να είναι υποστηρικτικός, να συμμερίζεται τις ανησυχίες σας και να σας εξηγεί τις πιθανές επιλογές σας κι όλες τις διαδικασίες που θα ακολουθήσουν. Ακολουθούν ορισμένες ερωταπαντήσεις που ελπίζουμε να σας βοηθήσουν να νιώσετε δυνατή και να αναλάβετε την ευθύνη της υγείας σας και της ιατρικής περίθαλψης.

Ερωτήσεις απευθυνόμενες στο γιατρό ή σε άλλον επαγγελματία υγείας σχετικά/ όσον αφορά τη διάγνωση.

• Τι τύπο καρκίνου έχω ακριβώς;
• Σε ποιο στάδιο βρίσκεται ο καρκίνος και τι ακριβώς σημαίνει αυτό;
• Πώς επηρεάζει το συγκεκριμένο στάδιο τις πιθανές επιλογές μου;
• Με ποιους άλλους επαγγελματίες υγείας πρέπει να έρθω σε επαφή; Πώς μπορούν να με βοηθήσουν;
• Με ποιο τρόπο προσδιορίστηκε η διάγνωση μου;
• Ποιες εξετάσεις έγιναν και τι δείχνουν τα αποτελέσματα;
• Χρειάζεται να γίνουν περαιτέρω εξετάσεις;
• Ποια είναι η πιθανή πρόγνωση στην περίπτωσή μου; (Θα πρέπει να ζητήσετε από το γιατρό σας να σας δώσει μια ειλικρινή απάντηση, ούτε ελαχιστοποιώντας ούτε μεγιστοποιώντας τις πιθανότητες. Πόσο πιθανό είναι να επιβιώσετε; Πόσο πιθανό είναι να έχετε μια καλή ποιότητα ζωής;)
• Ποια είναι τα βήματα που θα ακολουθήσουν; (θα πρέπει να συμβουλευτείται έναν ογκολόγο προκειμένου να ενημερωθείτε για το ποιες εξετάσεις πρέπει να κάνετε στη συνέχεια και ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία, εάν ο γιατρός που σας παρακολουθεί δεν έχει εξειδίκευση. Εάν ο γιατρός σας είναι ογκολόγος, οι θεραπευτικές επιλογές θα πρέπει να συζητηθούν μαζί του.)

Η συναισθηματική επίδραση της διάγνωσης του καρκίνου

Οι προσωπικές σας αντιδράσεις Ισχυρά συναισθήματα, τόσο θετικά όσο και αρνητικά, είναι μέρος της ζωής για τους ασθενείς με καρκίνο. Για πολλούς ανθρώπους, η πιο έντονη συναισθηματική σύγχυση έρχεται αμέσως μετά τη διάγνωση. Τα συναισθήματα αλλάζουν/μεταβάλλονται ταχύτατα τις πρώτες ημέρες και εβδομάδες. Σ’αυτά περιλαμβάνονται συναισθήματα όπως η άρνηση, ο θυμός, ο φόβος, το άγχος, η μοναξιά και η κατάθλιψη. Τα μέλη της οικογένειας και οι φίλοι μπορεί να βιώσουν επίσης παρόμοια συναισθήματα ή ίσως προσπαθήσουν να κρύψουν τη θλίψη και την ανησυχία τους, προσπαθώντας να «αποστασιοποιηθούν» οι ίδιοι συναισθηματικά. Όλα αυτά τα συναισθήματα είναι φυσικές αντιδράσεις και δε χρειάζεται να ανησυχείτε. Οι περισσότερες είναι προσωρινές. Ειδικοί σε θέματα καρκίνου προτείνουν άμεση αντιμετώπιση των συναισθημάτων αυτών, αν και οι μέθοδοι και τα χρονοδιαγράμματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο.

• ΑΡΝΗΣΗ. Αρχικά, η άρνηση μπορεί να βοηθήσει στην άμβλυνση του ψυχολογικού αντίκτυπου που επιφέρει η διάγνωση και να σας δώσει χρόνο προκειμένου να επεξεργαστείτε τις πληροφορίες. Η άρνηση μπορεί να είναι ένα πρόβλημα, μόνο στην περίπτωση όμως, που σας εμποδίζει να προχωρήσετε και να ακολουθήσετε τη θεραπεία σας. Οι περισσότεροι ασθενείς με καρκίνο είναι σε θέση να επεξεργαστούν αυτά τα συναισθημάτα πριν ξεκινήσουν τη θεραπεία.
• ΘΥΜΟΣ. Μόλις αποδεχτείτε τη διάγνωση, ο θυμός μπορεί να αντικαταστήσει το αίσθημα της άρνησης. Μπορεί να ρωτήσετε τον εαυτό σας, “Γιατί εγώ/ συνέβη σ’εμένα;”. Το να αισθάνεστε θυμωμένη με τη νόσο ή θυμωμένη γιατί τα άτομα που γνωρίζετε είναι υγιή, θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος έκφρασης άλλων συναισθημάτων, όπως φόβου ή ανικανότητας. Η αποδοχή των συναισθημάτων αυτών μπορεί να σας βοηθήσει να αποδεχθείτε τη διάγνωση επίσης.
• ΦΟΒΟΣ. Η διάγνωση του καρκίνου τρομάζει πολλούς ανθρώπους. Μπορεί να είναι ο φόβος του πόνου ή του θανάτου, ή φόβος για τις σωματικές συνέπειες, το κόστος της θεραπείας και την επιβάρυνση που θα υποστεί η οικογένειά σας. Η άγνοια για το τι θα ακολουθήσει μπορεί να προκαλέσει περισσότερο φόβο από τα ίδια γεγονότα. Γι’αυτό είναι σημαντικό να ενεργοποιηθείτε και να ενημερωθείτε όσο μπορείτε σχετικά με τη διάγνωση και τη θεραπεία σας. Έτσι θα αισθανθείτε ότι συμμετέχετε περισσότερο στον έλεγχο της κατάστασης και ο φόβος θα μειωθεί. Διαβάστε το CancerResource για χρήσιμες πληροφορίες.
• ΑΓΧΟΣ/ΣΤΡΕΣ. Το άγχος που προέρχεται από τη γνωστοποίηση της διάγνωσης μπορεί να προκαλέσει μια ποικιλία από σωματικά συμπτώματα, όπως ταχύτερο καρδιακό ρυθμό, πονοκεφάλους, τρέμουλο, απώλεια της όρεξης και του ύπνου. Το στρες μπορεί επίσης να επηρεάσει το ανοσοποιητικό σας σύστημα και το πόσο καλά το σώμα σας καταπολεμά τη νόσο. Μερικές τεχνικές για να μειώσετε το στρες και το άγχος, είναι η άσκηση, η χαλαρωτική μουσική, το να μιλήσετε ανοιχτά για τα συναισθήματά σας. Είναι πολύ σημαντικό να συνεχίσετε να συμμετέχετε σε δραστηριότητες που σας ευχαριστούν. Η επίσκεψη σε ψυχολόγο ή σε ομάδα υποστήριξης μπορεί επίσης να βοηθήσει.
• ΜΟΝΑΞΙΑ. Οι ασθενείς με καρκίνο μπορεί να αισθάνονται απομονωμένοι, όταν επιλέγουν να μείνουν μόνοι λόγω του προβλήματος/της κατάστασής τους ή όταν οι φίλοι τους απομακρύνονται λόγω της διάγνωσης. Αν αισθάνεστε μόνες ή κανείς δεν καταλαβαίνει τι περνάτε, προσπαθήστε να έρθετε σε επαφή με άλλους ασθενείς με καρκίνο ή μία ομάδα υποστήριξης για άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα παρόμοια με τα δικά σας.
• ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ. Μπορεί να αισθάνεστε μελαγχολία για τη διάγνωση του καρκίνου. Εάν τα συμπτώματα γίνονται πιο σοβαρά, όπως ισχυρά συναισθήματα θλίψης και απόγνωσης, απελπισίας, και απώλεια ενδιαφέροντος ή νιώθετε ανίκανη να κάνετε τις δραστηριότητες που αποτελούσαν μέρος της καθημερινότητάς σας, πρέπει να ενημερώσετε το γιατρό σας, ώστε να λάβετε την κατάλληλη βοήθεια ή θεραπεία.
• ΕΛΠΙΔΑ. Μόλις το σοκ της διάγνωσης του καρκίνου επέλθει, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι σε θέση να κοιτάξουν το μέλλον με ένα αίσθημα ελπίδας. Δεδομένου ότι κάθε περίπτωση καρκίνου είναι μοναδική, δεν είναι δυνατόν να προβλεφθεί με ακρίβεια το αποτέλεσμα της θεραπείας. Ωστόσο, η γνώση ότι πλέον υπάρχουν βελτιωμένες μέθοδοι θεραπείας και ότι πολλοί επιζώντες από καρκίνο έχουν μία πλήρη και παραγωγική ζωή, μπορεί να βοηθήσει εσάς και την οικογένειά σας να αισθανθείτε πιο αισιόδοξοι για το μέλλον.

Συχνά, άνθρωποι με καρκίνο πιστεύουν πως η συμμετοχή τους σε ομάδες υποστήριξης μπορεί να τους βοηθήσει να ξεπεράσουν μερικά από τα συναισθήματα που περιγράφηκαν παραπάνω. Αν σας ενδιαφέρει να συμμετάσχετε σε μια ομάδα υποστήριξης, επικοινωνήστε με το νοσοκομείο ή με το κέντρο στο οποίο κάνετε τη θεραπεία σας για περαιτέρω πληροφορίες.

Διαχείριση οικογενειακών ζητημάτων/προβλημάτων

“Ανησυχώ πολύ για το πώς η οικογένειά μου θα χειριστεί τη διάγνωση του καρκίνου.” Η διάγνωση του καρκίνου μπορεί να παρουσιάσει νέες προκλήσεις και πιέσεις για πολλές οικογένειες. Η προσαρμογή στους νέους ρόλους και τις ευθύνες μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στον τρόπο που αντιδρούν τα μέλη της οικογένειας. Τα παιδιά μπορεί να χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή και καθοδήγηση, καθώς πολλές από τις καθημερινές τους συνήθειες είναι πιθανό να διακοπούν για κάποιο χρονικό διάστημα. Πρέπει να ενημερωθούν ότι εκείνα δεν ευθύνονται – δεν είπαν ή έκαναν κάτι που να προκάλεσε τον καρκίνο- και πως η βοήθεια και η υποστήριξή τους σημαίνει πολλά για εσάς και όλη την οικογένεια. Το να μοιράζεστε τα συναισθήματα και τις ανάγκες σας με το σύζυγο ή το σύντροφό σας είναι επίσης πολύ σημαντικό. Αν τα μέλη της οικογένειας δεν είναι σε θέση να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον ή δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στην ιδέα του καρκίνου, συμβουλευτείτε το γιατρό σας ή την κοινωνική υπηρεσία του νοσοκομείου. Μπορείτε, επίσης, να απευθυνθείτε σε τοπικές οργανώσεις και υπηρεσίες υποστήριξης ιο οποίες μπορούν να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τις συναισθηματικές τάσεις της νόσου.

Ψυχολογική υποστήριξη

“Οι φίλοι μου και τα μέλη της οικογένειάς μου με βοήθησαν πολύ.” Οι άνθρωποι με καρκίνο και οι οικογένειές τους βρίσκουν συχνά μεγάλη βοήθεια και υποστήριξη από την επαφή με άλλα άτομα που βρίσκονται σε παρόμοιες περιστάσεις. Οι ομάδες υποστήριξης καρκινοπαθών μπορεί να αποτελέσει μια θαυμάσια πηγή δύναμης, ελπίδας και πρακτικών ιδεών για την καθημερινή σας ζωή. Η συμμετοχή σε μια ομάδα υποστήριξης μπορεί να σας βοηθήσει να προγραμματίσετε την εβδομάδα σας, καθώς το σημαντικότερο είναι ότι σας παρέχεται ψυχολογική υποστήριξη από άτομα που συμπάσχουν μαζί σας. Μερικοί ασθενείς βρίσκουν ότι η βοήθεια του κοινωνικού λειτουργού σε ένα τοπικό νοσοκομείο ή σε μία τοπική μονάδα υγειονομικής περίθαλψης είναι ανεκτίμητη. Για άλλους η υποστήριξη θα μπορούσε να έρθει από ένα μέλος του προσωπικού του γιατρού, έναν συγγενή που έχει βιώσει παρόμοια εμπειρία ή ένα γείτονα που μπορεί να βοηθήσει με μερικές υποχρεώσεις σας, εάν αισθάνεστε κουρασμένοι.