Ως Φυσιολογικός (κολπικός) Τοκετός ορίζεται το σύνολο των φυσιολογικών φαινομένων που συμβαίνουν στο τέλος της κύησης και συνεπάγονται τη δίοδο του εμβρύου και του πλακούντα από τον πυελογεννητικό σωλήνα της εγκύου  και την έξοδό τους από τη σχισμή του αιδοίου. Ο φυσικός τοκετός περιέχει τα χαρακτηριστικά του φυσιολογικού τοκετού, όμως μπορεί να έχει διάρκεια μεγαλύτερη από 24 ώρες και δε γίνεται καμία κλινική παρέμβαση (όπως τεχνητή ρήξη των υμένων, πρόκληση τοκετού, επισκληρίδιος κ.α.) Καισαρική Τομή είναι η επέμβαση κατά την οποία γίνεται λαπαρατομία (τομή του κοιλιακού τοιχώματος/τομή της κοιλιάς), τομή του τοιχώματος της μήτρας και έξοδος (τοκετός) του εμβρύου από αυτή την τομή.

Ενδείξεις Καισαρικής Τομής

Δεν υπάρχουν απόλυτες οδηγίες και κανόνες όσον αφορά στην επιλογή της καισαρικής τομής, καθώς κάθε εγκυμοσύνη είναι μοναδική και έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Γενικά, όμως, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις (σχετικές ή απόλυτες) οι οποίες καθορίζουν αν ο φυσιολογικός τοκετός είναι εφικτός ή αν θα πρέπει να διενεργηθεί καισαρική τομή ως μοναδική λύση. Από την άλλη μεριά, πολλές φορές η ίδια η γυναίκα είναι εκείνη που επιλέγει την καισαρική τομή, λόγω κυρίως ψυχολογικών παραγόντων. Οι ενδείξεις της καισαρικής τομής μπορεί να προέρχονται:

• Από τη μητέρα: αν η έγκυος έχει μια ιατρική πάθηση που επιδεινώνει την πορεία/πρόοδο της εγκυμοσύνης ή λόγω ανατομικών ανωμαλιών δε μπορεί να γεννήσει κολπικά. (Παραδείγματα: προηγούμενη καισαρική τομή, προηγούμενη αφαίρεση ινομυωμάτων, πρωτοτόκος μεγάλης ηλικίας, αδυναμία εξέλιξης του τοκετού-δυσλειτουργία μήτρας).
• Από το έμβρυο: παθολογικές καταστάσεις που εντοπίζονται στο έμβρυο είναι πιθανό να αποτρέπουν την εκτέλεση φυσιολογικού τοκετού. Υπάρχει, επίσης, η περίπτωση ανώμαλης θέσης του εμβρύου, όταν δηλαδή βρίσκεται σε εγκάρσια θέση(δηλαδή πλάγια ή λοξά) ή ‘‘κατεβαίνει με τα πόδια’’ (ισχιακή προβολή). (Παραδείγματα: αλλοίωση παλμών, προδρομικός πλακούντας, πρόωρο και μικρού βάρους έμβρυο ή μακροσωμικό έμβρυο).
• Από τη μητέρα και το έμβρυο: δεν είναι ασυνήθιστο το μωρό να μη μπορεί να γεννηθεί κολπικά, διότι προβλέπεται ότι δε θα «χωρέσει» μέσα από τον πυελογεννητικό σωλήνα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο μέγεθος του μωρού, το σχήμα των οστών της λεκάνης της μητέρας, ή λόγω αδύναμων συστολών της μήτρας. (Παραδείγματα: αδυναμία εξέλιξης του τοκετού λόγω κεφαλοπυελικής δυσαναλογίας, αποτυχημένη πρόκληση τοκετού, υπερτασική νόσος της κύησης, ενεργός έρπητας των γεννητικών οργάνων, σακχαρώδης διαβήτης που δε ρυθμίστηκε σωστά και παρουσιάστηκαν επιπλοκές).

Επειδή μπορεί να προκύψουν επιπλοκές από την καισαρική τομή, τόσο για τη μητέρα όσο και για το νεογνό, πρέπει να εξετάζεται κάθε πιθανότητα διένεργειας ενός φυσιολογικού τοκετού. Γενικά, όμως το ποσοστό των καισαρικών τομών έχει αυξηθεί (τριπλασιαστεί ή τετραπλασιαστεί), συγκριτικά με προηγούμενες δεκαετίες. Τις περισσότερες φορές έχει αποφασιστεί ότι το μωρό θα γεννηθεί με καισαρική τομή πολύ πριν πλησιάσει η ώρα του τοκετού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η καισαρική τομή αποφασίζεται μόνον μετά εκτεταμένη προσπάθεια επίτευξης κολπικού τοκετού.

Μία φορά Καισαρική Τομή, πάντα Καισαρική Τομή;

Τα προηγούμενα χρόνια, όταν μια γυναίκα έκανε καισαρική τομή, ήταν αναμενόμενο ότι όλοι οι μετέπειτα τοκετοί θα γίνονταν με τον ίδιο τρόπο. Αυτό ήταν λόγω του φόβου ότι η μήτρα είχε αποδυναμωθεί από την προηγούμενη καισαρική τομή. Επισημαίνεται, λοιπόν, ότι μετά από καισαρική τομή μπορεί να ακολουθήσει κολπικός τοκετός στην επόμενη εγκυμοσύνη με την προϋπόθεση ότι στην προηγηθείσα καισαρική είχε γίνει χαμηλή εγκάρσια τομή και όχι κάθετη(όπως συνηθιζόταν), η μετεγχειρητική πορεία της  ήταν καλή, έχει περάσει ικανοποιητικό χρονικό διάστημα από την προηγούμενη καισαρική και στην παρούσα εγκυμοσύνη δεν υπάρχουν ενδείξεις που να επιβάλλουν τη διένεργεια καισαρικής τομής. Οι γυναίκες που πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις είναι ιδανικές υποψήφιες και μπορεί να επιχειρηθεί προσπάθεια διενέργειας κολπικού τοκετού σε επόμενες εγκυοσύνες (κολπικός τοκετός μετά από καισαρική τομή – “VBAC”). Περίπου το 60% έως 80% των γυναικών που επιχειρούν να γεννήσουν κολπικά, έπειτα από (προηγηθείσα) καισαρική τομή, θα τα καταφέρουν. Δυστυχώς, όμως δεν υπάρχουν τρόποι για να προβλεφθεί ποιες γυναίκες είναι πιθανότερο να τα επιτύχουν να γεννήσουν κολπικά και σε ποιές θα παρουσιαστούν επιπλοκές κι επομένως θα ακολουθήσει καισαρική τομή. Τα κύρια οφέλη ενός VBAC περιλαμβάνουν συντομότερη παραμονή στο νοσοκομείο, μικρότερη ανάγκη για μεταγγίσεις αίματος, και μικρότερη πιθανότητα μολύνσεων. Ο πιο σοβαρός κίνδυνος που συνδέεται με VBAC είναι η πιθανότητα ρήξης της μήτρας στο σημείο της προηγούμενης τομής. Η πιθανότητα αυτή είναι μικρότερη από 1%. Κάτι τέτοιο είναι πιο πιθανό να συμβεί όταν μια γυναίκα έχει γεννήσει περισσότερες από μία φορές με καισαρική ή μπορεί να είχε έναν ασυνήθιστα δύσκολο τοκετό κατά τη διάρκεια της παρούσας εγκυμοσύνης. Προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι για τη μητέρα και το μωρό, απαιτείται στενή παρακολούθηση της μητέρας και του εμβρύου. Επίσης, θα πρέπει να έχει γίνει κατάλληλη προετομασία από το νοσηλευτικό προσωπικό και το νοσοκομείο καθώς υπάρχει η πιθανότητα επείγουσας καισαρικής τομής αν παρουσιαστούν επιπλοκές.

Τεχνική Καισαρικής Τομής: η επέμβαση και το χειρουργείο.

Όταν η κασαρική τομή έχει σχεδιαστεί και προγραμματιστεί, τότε καλείται «εκλεκτική». Υπάρχουν, όμως και οι περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες η καισαρική τομή επίλεγεται λόγω κάποιας επιπλοκής που θέτει σε κίνδυνο τη ζωή της επιτόκου και του εμβρύου κι επομένως μιλάμε για επείγουσα καισαρική τομή. Σε κάθε περίπτωση, η τεχνική της καισαρικής τομής παραμένει ίδια. Ανάλογα με την πολιτική του συγκεκριμένου νοσοκομείου, είναι πιθανό να επιτρέπεται να βρίσκεται και κάποιο δικό σας άτομο μαζί σας στο χειρουργείο, μπορεί και όχι. Αν επιτραπεί η είσοδος, τότε το άτομο αυτό θα κάθεται στην άκρη του χειρουργικού κρεβατιού, από τη μεριά του κεφαλιού σας, πιο μακριά από την περιοχή στην οποία θα πραγματοποιηθεί η επέμβαση. Η επέμβαση γίνεται από τη  χειρουργική ομάδα, υπό στείρες συνθήκες. Αν λάβετε επισκληρίδιο αναισθησία, θα μπορείτε να ακούτε τη χειρουργική ομάδα που μιλάει και θα αισθάνεστε την έλξη των ιστών, αλλά δεν θα αισθάνεστε πόνο. Το μωρό, μόλις γεννηθεί, ελέγχεται και ετοιμάζεται από το νοσηλευτικό προσωπικό. Αν διαπιστωθεί κάποιο πρόβλημα καλείται παιδίατρος. Το ράψιμο ή “κλείσιμο” αποτελεί σύντομη διαδικασία που συνήθως διαρκεί  λεπτά μετά την έξοδο του εμβρύου. Μετά την επέμβαση παραμένει ανοιχτή η ενδοφλέβια γραμμή (δηλαδή ο φλεβοκαθετήρας που σας είχε τοποθετηθεί αρχικά) ώστε να σας χορηγηθεί η απαραίτητη φαρμακευτική αγωγή. Ο ουροκαθετήρας επίσης δε θα αφαιρεθεί εώς ότου μπορείτε να περπατήσετε. Όταν επέλθει η επήρεια της αναισθησίας θα αρχίσετε να νιώθετε πόνο στην κοιλιά και ιδιαίτερα στο σημείο της τομής. Τα ζωτικά σας σημεία (αρτηριακή πίεση, θερμοκρασία, σφυγμοί) πρέπει να μετρώνται τακτικά και τα ράμματα της τομής θα ελέγχονται από το γιατρό σε καθημερινή βάση. Στην αρχή πρέπει να μετακινήστε ενώ είστε ξαπλωμένη. Μη μένετε πολύ ώρα ξαπλωμένη στην ίδια στάση. Είναι σημαντικό να προσπαθήσετε να περπατήσετε όσο το δυνατόν πιο σύντομα μετά την επέμβαση για την αποτροπή δημιουργίας θρόμβων. Στην άρχη είναι δύσκολο, καθώς ο πόνος στο σημείο της τομής είναι μεγάλος όμως με τη βοήθεια του προσωπικού του νοσοκομείου και τη ενθάρρυνση των δικών σας ανθρώπων θα τα καταφέρετε. Για οποιοδήποτε σύμπτωμα (πόνος, ναυτία, ζάληκ.α.) πρέπει να απευθυνθείτε στο γιατρό σας ή στο νοσηλευτικό προσωπικό για να σας παρέχουν βοήθεια και την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

Δίαιτα

Αμέσως μετά την επέμβαση και για κάποιες ώρες επιτρέπεται να λαμβανετε μόνο υγρά. Ο γιατρός σας θα ενημερώσει το νοσηλευτικό προσωπικό σχετικά με τη διατροφή που θα ακολουθήσετε τις επόμενες μέρες μέχρι να φύγετε από το νοσοκομείο. Απαιτείται χρόνος για την προσαρμογή και ομαλή λειτουργία του πεπτικού σας συστήματος ύστερα από το χειρουργείο και την αναισθησία και είναι πιθανό να αργήσετε να ενεργηθείτε. Είναι απόλυτα φυσιολογικό αν νιώθετε ενοχλήσεις στην κοιλιακή χώρα λόγω αερίων.

Επιστρέφοντας στο σπίτι

Τις πρώτες μέρες της επιστροφής σας στο σπίτι είναι πιθανό να αισθάνεστε κάποια δυσφορία, η οποία μπορεί να δυσκολεύει ή να αποτρέπει/εμποδίζει το θηλασμό του μωρού σας. Η έναρξη του μητρικού θηλασμού είναι αποδεδειγμένα πιο δύσκολη μετά από μία καισαρική τομή. Μπορεί να βιώσετε συναισθηματικές αλλαγές, ακριβώς όπως συμβαίνει και με τον κολπικό τοκετό. Αν παρατηρήσετε τέτοια συμπτώματα είναι σημαντικό να τα συζητήσετε με το γιατρό ή τη μαία σας  για να σας βοηθήσουν να ξεκινήσετε και να συνεχίσετε τον μητρικό θηλασμό και για την πρόληψη της επιλόχειας κατάθλιψης. Αφού επιστρέψετε θα μπορείτε, επίσης, να φάτε οτιδήποτε θελήσετε και σιγά-σιγά να ανακτήσετε δυνάμεις και να κάνετε διάφορες δραστηριότητες.