Τα οιστρογόνα [οιστρόνη (Ε1), οιστραδιόλη (Ε2), οιστριόλη (Ε3)], η προγεστερόνη, η τεστοστερόνη και η δεϋδροεπιανδροστερόνη (DHEA) είναι ορμόνες που παράγονται από τις ωοθήκες. Κάθε μία από αυτές διεγείρει υποδοχείς του σώματός μας κι έτσι μας επηρεάζουν ποικιλοτρόπως, σωματικά και ψυχολογικά. Τα επίπεδα των ορμονών αυτών, με την πάροδο του χρόνου και την αύξηση της ηλικίας, σταδιακά μειώνονται με αποτέλεσμα την εμφάνιση μίας σειράς συμπτωμάτων, όπως εξάψεις (οι οποίες αποτελούν το συχνότερο σύμπτωμα της κλιμακτηρίου και της εμμηνόπαυσης), αύξηση του σωματικού βάρους, μεταβολές της ψυχολογίας, μείωση ή απώλεια της ερωτικής επιθυμίας. Έτσι οι γυναίκες πολλές φορές αισθάνονται ότι ‘‘δεν είναι πλέον ο εαυτός τους/’’. Τα συγκεκριμένα συμπτώματα είναι πιθανό να εμφανιστούν πριν σταματήσει να εμφανίζεται η περίοδός σας (δηλαδή κατά την περιεμμηνόπαυση ή κλιμακτήριο) ή αφού επέλθει ένας χρόνος μετά τη διακοπή του εμμηνορρυσιακού κύκλου (εμμηνόπαυση). Πολλές γυναίκες ενδιαφέρονται να μάθουν πώς μπορούν να αντμετωπιστούν αυτά τα συμπτώματα, δεδομένου ότι συχνά διαταράσσουν την ποιότητα ζωής τους. Η αντικατάσταση των ορμονών που λείπουν με τη μορφή του φαρμάκου (ΜΟΥ) είναι αποτελεσματική στη μείωση των συμπτωμάτων, ωστόσο, μερικές γυναίκες επιλέγουν να δοκιμάσουν φυτικά προϊόντα ή άλλες εναλλακτικές μεθόδους διαχείρισης.
Η μέθοδος ορμονικής υποκατάστασης (ΜΟΥ) έχει αποτελέσει θέμα αντιπαράθεσης για αρκετά χρόνια σχετικά με τα οφέλη και τους κινδύνους που επιφέρει η χορήγηση της. Η περιεμμηνόπαυση και η εμμηνόπαυση μπορεί να αποτελέσουν μία ιδιαίτερα αγχωτική περίοδο στη ζωή των γυναικών με όλες τις φυσικές και συναισθηματικές αλλαγές που συνεπάγονται. Αυτές οι αλλαγές όχι μόνο μπορεί να διαφέρουν από μήνα σε μήνα, αλλά μπορεί και να διαρκέσουν για αρκετά χρόνια. Η ΜΟΥ έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματική στην ανακούφιση πολλών από αυτά τα συμπτώματα αλλά έχει κι ορισμένους κινδύνους. Σύμφωνα με την έρευνα Women’s Health Initiative (WHI) που έγινε το 2002 η ΜΟΥ συστήθηκε να χορηγείται με την έναρξη των περιεμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων και μέχρι την εμμηνόπαυση. Αρχικά, οι επιλογές της ΜΟΥ περιορίζονταν σε μια μικρή ποσότητα συνταγογραφούμενων φαρμάκων, ωστόσο σήμερα, υπάρχουν πολλά συνταγογραφούμενα και μη συνταγογραφούμενα φάρμακα κι επομένως διάφορες μέθοδοι ορμόνικής υποκατάστασης είναι διαθέσιμες.
Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται ιδιαίτερο ενδιαφέρον όσον αφορά τη ‘‘βιο-πανομοιότυπη’’ μέθοδος ορμονικής υποκατάστασης (οι Βιό-Πανομοιότυπες ορμόνες είναι ορμόνες ενώσεις χημικά όμοιες με τις φυσικές ορμόνες που παράγονται από τον οργανισμό). Δεν έχει αποδειχθεί ότι η βιο-πανομοιότυπη μέθοδος είναι ασφαλέστερη των παραδοσιακών, όπως η ΜΟΥ, αλλά είναι σίγουρα πιο αποτελεσματική για τη αντιμετώπιση των ορμονικών διαταραχών. Ένα πλεονέκτημα των βιο-πανομοιότυπων ορμονών είναι ότι μπορούν να συνταγογραφούνται και η συνιστώμενη δοσολογία καθορίζεται κάθε φορά με βάση τα αποτελέσματατα των εξετάσεων (ανάλογα δηλαδή με τα επίπεδα των ορμονών που βρέθηκαν στο δείγμα αίματος ή σάλιου) κι ανάλογα με τα συμπτώματα. Η δοσολογία μπορεί να προσαρμόζεται κάθε φορά σύμφωνα με τις αλλαγές που παρατηρούνται στα συμπτώματα και τις ανάγκες σας. Για κάθε γυναίκα που βιώνει ορμονικές μεταβάσεις, τα συμπτώματα παρουσιάζουν κλιμακωτές αλλαγές.
Η ΜΟΥ πρέπει να εξατομικεύεται και στις περισσότερες γυναίκες να χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση των περιεμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων στη μικρότερη δυνατή δοσολογία και για όσο γίνεται μικρότερο διάστημα. Αυτό το πρότυπο της περίθαλψης έχει καθοριστεί έτσι, λόγω των πιθανών κινδύνων που μπορεί να προκύψουν από την μέθοδο διαχείρησης, όπως εγκεφαλικό επεισοδίο, καρδιακή προσβολή, θρόμβοι αίματος (εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση) και του αυξημένου κίνδυνου για καρκίνο του μαστού. Οι γυναίκες που θα εφαρμόσουν την μέθοδο της ορμονικής υποκατάστασης θα πρέπει να περιμένουν σημαντική μείωση της ένταση των συμπτωμάτων, την σωματική και ψυχολογική βελτίωση, οφέλη πολύ σημαντικά που συνηγορούν στην βελτίωση της ποιότητας ζωής, ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να ενημερωθούν και να κατανοήσουν όλους τους πιθανούς κινδύνους.

Είναι ασφαλής η MOY;

Στην δεκαετία του 1960, η μέθοδος ορμονικής αποκατάστασης (HRT) ήταν ευρέως διαδεδομένη, φέρνοντας επανάσταση στην διαχείριση της εμμηνόπαυσης και συνταγογραφόταν σε γυναίκες για την ανακούφιση συμπτωμάτων όπως εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, ενοχλήσεις κατά τη διάρκεια του ύπνου, ψυχολογικά προβλήματα, παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος (συχνοουρία και κολπική ξηρότητα) καθώς και για την αποτροπή της οστεοπόρωσης είναι σημαντική για. To 1990 δύο από τις μεγαλύτερες μελέτες που αφορούσαν στη ΜΟΥ διεξήχθησαν – η Women’s Health Initiative (WHI) στις ΗΠΑ και η Million Women Study (MWS) στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τα δημοσιευμένα αποτελέσματά τους, το 2002 και 2003, έθεσαν ερωτηματικά γύρω από την ασφάλεια 2 κυρίως θεμάτων: την αύξηση του κίνδυνου καρκίνου του στήθους και καρδιακών νοσημάτων. Οι μελέτες πήραν μεγάλη δημοσιότητα και οι ρυθμιστικές αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου εξέδωσαν έναν επείγοντα περιορισμό ασφαλείας. Πολλοί γιατροί σταμάτησαν να συνταγογραφούν ΜΟΥ και ο αριθμός των γυναικών που την λάμβαναν έπεσε κατά 66%, με αποτέλεσμα την επιστροφή των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης. Μεταγενέστερη δημοσίευση όλων των αποτελεσμάτων της WHI οδήγησαν στην αναθεώρηση κάποιων προηγουμένων συμπερασμάτων σχετικά με τον καρκίνο του στήθους και τις καρδιαγγειακές παθήσεις χωρίς όμως την αλλαγή της κανονιστικής οδηγίας ή την διάχυση των επικαιροποιημένων πληροφοριών επί του θέματος από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Μία ευρείας κλίμακας ελεγχόμενη έρευνα που διεξήχθη στην Δανία αναφέρει ότι, το 2012, υγιείς γυναίκες που λάμβαναν συνδυαστική ΜΟΥ για 10 έτη αμέσως μετά την εμμηνόπαυση, εμφάνισαν μειωμένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, υπογραμμίζοντας τα οφέλη που έχουν οι γυναίκες όταν η διαχείρηση των συμπτωμάτων ξεκινήσει αμέσως μετά την εμμηνόπαυση.

Η MOY σήμερα

Η πλειοψηφία των γυναικών που χρησιμοποιούν ΜΟΥ για βραχυπρόθεσμη αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, θεωρούν ότι τα οφέλη της υπερτερούν των κινδύνων. Οι γυναίκες που επιθυμούν να ξεκινήσουν ορμονική αποκατάσταση (ΜΟΥ) πρέπει προσεκτικά να συζητήσουν τα οφέλη και τους κινδύνους της με τον γιατρό τους προκειμένου να αποφασίσουν τι είναι σωστό γι’ αυτές, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία τους, το ιατρικό ιστορικό τους, τους παράγοντες κινδύνου και τις προσωπικές τους προτιμήσεις. Η ελάχιστα αποτελεσματική δόση ΜΟΥ θα πρέπει να χορηγηθεί με διάρκεια χρήσης που εξαρτάται από τους προσδοκόμενους στόχους της. Η ΜΟΥ παραμένει κατάλληλη για την αποτροπή της οστεοπόρωσης είναι σημαντική για και μπορεί να θεωρείται η ενδεδειγμένη επιλογή για γυναίκες που ξεκινούν την χρήση της κάτω από την ηλικία των 60 ετών, και ειδικότερα γι’ αυτές που παρουσιάζουν πρόωρη εμμηνόπαυση. Οι γυναίκες που χρησιμοποιούν ΜΟΥ θα πρέπει να επαναξιολογούνται από τον γιατρό τους τουλάχιστον μία φορά το χρόνο. Για κάποιες, οι μακροπρόθεσμη χρήση ΜΟΥ μπορεί να είναι απαραίτητη για την ανακούφιση των συνεχιζόμενων συμπτωμάτων και την ποιότητα ζωής τους. Η ΜΟΥ δεν προτείνεται γενικά σε γυναίκες με ιστορικό αποπληξίας (stroke) ή εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης (deep–vein thrombosis) (θρόμβος αίματος), σοβαρή ηπατική νόσο, καρκίνο του στήθους, καρκίνο ενδομητρίου. Δεν είναι συνήθως ενδεδειγμένο για γυναίκες άνω των 60 ετών να ξεκινήσουν ΜΟΥ, καθώς η μελέτη του WHI (Women’s Health Initiative) έδειξε ότι οι κίνδυνοι αυξάνονται, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι οι γυναίκες που την ξεκίνησαν νωρίτερα δεν θα πρέπει να την συνεχίσουν και μετά τα 60. Δεν υπάρχει καμία ξεκάθαρη απάντηση για τα αποτελέσματα της ΜΟΥ στην σεξουαλική επιθυμία αλλά κάποιες μελέτες εργασίας καταδεικνύουν ότι το οιστρογόνο στην ΜΟΥ μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση ή την επαναφορά της σεξουαλικής ορμής. Η ΜΟΥ θα βοηθήσει στα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης όπως την κολπική ξηρότητα και την επίπονη σεξουαλική επαφή. Εάν τα κολπικά συμπτώματα είναι το μόνο πρόβλημα, τότε η χρήση τοπικού κολπικού οιστρογόνου πρέπει να προτιμηθεί.

Διάρκεια Χρήσης της ΜΟΥ

Δεν υπάρχουν λόγοι για υποχρεωτικό περιορισμό της διάρκειας της ΜΟΥ. Για την συνέχιση ή μη της ΜΟΥ θα πρέπει να αποφασίσει η ίδια η γυναίκα, εφόσον ενημερωθεί σωστά από τον θεράποντα ιατρό της και εξεταστούν αφενός η εκπλήρωση των ειδικών στόχων και αφετέρου η εκτίμηση των εν δυνάμει οφελών και κινδύνων. Οι γυναίκες μπορούν να επιλέξουν την χρήση ΜΟΥ για όσο καιρό περιορίζονται τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης μέσω της αγωγής. Μπορούν να σταματούν την ΜΟΥ κάθε λίγα χρόνια, αλλά τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης σε ορισμένες γυναίκες μπορεί να διαρκέσουν πολλά χρόνια κι έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με την αποτελεσματικά μικρότερη δοσολογία.

Δοσολογία

Η χορήγηση μικρών δόσεων ορμονικής υποκατάστασης μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα αποτελεσματικά και να διατηρήσουν την ποιότητας ζωής των γυναικών.

Τα Οφέλη της ΜΟΥ

• Είναι ο πλέον αποτελεσμάτικός τρόπος αντιμετώπισης εφιδρώσεων και της ατροφίας του ουροποιογεννητικού συστήματος.
• Οι μυϊκοί πόνοι, οι εναλλαγές της διάθεσης, οι διαταραχές ύπνου και η σεξουαλική δυσλειτουργία (συμπεριλαμβανομένης της μειωμένης λίμπιντο) βελτιώνονται κατά τη διάρκεια της χρήσης ΜΟΥ.
• Διορθώνει τις αλλαγές που οφείλονται στην έλλειψη οιστρογόνων στο ουρογεννητικό σύστημα και διατηρεί την υγεία των γεννητικών οργάνων.
• Προλαμβάνει την οστική απώλεια που συνδέεται με την εμμηνόπαυση και μειώνει τη συχνότητα εμφάνισης όλων των καταγμάτων οστεοπόρωσης (συμπεριλαμβανομένων των σπονδυλικών και των καταγμάτων του ισχίου).
• Αποτρέπει αποτελεσματικά την απώλεια χόνδρου που συνοδεύει την εμμηνόπαυση.